Door: Wido Potters
Het is tien jaar geleden dat BIT samen met onder andere Bits of Freedom via bezwaarplicht.nl ten strijde trok tegen de Wet Bewaarplicht Telecommunicatiegegevens. Dat protest heeft de invoering van de wet niet kunnen voorkomen. Eergisteren hebben we een nieuwe poging gewaagd de wet alsnog geschrapt te krijgen. Samen met de Stichting Privacy First, het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten, de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, de Nederlandse Vereniging van Journalisten en telecom operators SpeakUp en Voys Telecom is BIT een kort geding gestart, uitgevoerd door Boekx Advocaten.
Ondanks aandringen door velen van hun klanten via stopdebewaarplicht.nu hebben de grote internet providers en telecom providers steun aan dit kort geding massaal laten afweten. Jammer dat ze de kleinere partijen de hete kastanjes uit het vuur laten halen.
In dit blog benoemen we aantal voor ons opvallende zaken tijdens de zitting. Aangezien het hier om een juridisch gevecht gaat, is een klein beetje achtergrond noodzakelijk voor een beter begrip. De in 2006 opgestelde Dataretentierichtlijn van de EU heeft de Nederlandse Staat opgelegd wetgeving te ontwikkelen die zorgt voor het vastleggen van onder andere:
In april 2014 heeft het Europees Hof geconcludeerd dat de Dataretentierichtlijn in gaat tegen het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Dat had tot gevolg dat die richtlijn per direct geschrapt werd. Aangezien de Nederlandse wet een direct gevolg is van die richtlijn zou je verwachten dat de Nederlandse wet ook snel geschrapt zou worden. Daarnaast hebben ook de Raad van State, de Eerste Kamer en vele anderen het kabinet erop gewezen dat de wet in zijn huidige vorm niet kan blijven bestaan. Tot aller verbazing heeft het kabinet bij monde van Ivo Opstelten aangegeven de wet niet te zullen schrappen. Wij en velen met ons waaronder het CBP menen dat de Nederlandse overheid daarmee ingaat tegen het EVRM.
Er zijn voor ons uiteenlopende redenen om zich in te zetten de Bewaarplicht van tafel te krijgen. Ten eerste is er de lastige positie waar wij inzitten. Aan de ene kant worden wij door de overheid verplicht om gegevens te bewaren, maar aan de andere kant lopen we risico aansprakelijk gesteld te worden door klanten omdat de wet op basis waarvan bewaard wordt onrechtmatig verklaard is. Ten tweede maken wij kosten die door concurrenten (buiten Nederland) niet gemaakt hoeven te worden en dat voor een maatregel waarvan zelfs het ministerie aangeeft dat ze niet kunnen inschatten hoe effectief die is. De laatste, maar zeker niet onbelangrijkste, reden is dat wij uit principe niet willen meewerken aan een situatie waarbij iedere burger bij voorbaat als verdachte wordt behandeld.
Het pleidooi van de eisers, waaronder BIT, is hier na te lezen. Naast de juridische aspecten en gevolgen van het arrest van het Europees Hof, bepleiten de eisers de negatieve gevolgen van 'mass surveillance' voor de burger en wordt er specifiek gewezen op gevaren voor journalisten, advocaten en providers.
Het pleidooi van de Nederlandse Staat vind je hier. Wij vinden het opvallend dat de staat met een heel beperkt aantal voorbeelden komt waarbij de bewaarplicht bijgedragen heeft aan opsporing van verdachten. Let wel niet alleen is dat aantal beperkt, er wordt ook nergens gerept over een effect ten aanzien van voorkoming van (ernstige) misdrijven. Eén van de conclusies van de Staat was overigens dat de eisers blijkbaar geen voorstander zijn van het oplossen van misdrijven. Een beschuldiging die niet alleen onterecht geuit wordt, maar ook van geen enkel niveau is.
Verder heeft de Staat betoogt dat ze niet kunnen aantonen hoe effectief de wetgeving is omdat (een deel van) de gegevens sowieso al beschikbaar zijn bij de providers ten behoefte van support en facturatie. De logische vraag is dan natuurlijk of een maatregel die niet aantoonbaar effectief is, de inbreuk op de privacy van alle burgers rechtvaardigt.
Volgens de overheid is er geen alternatief voor opsporing met behulp van gegevens uit de Bewaarplicht. Onder andere de Dutch Hosting Provider Association heeft daarover opgemerkt dat er wel degelijk mogelijkheden zijn, maar dat de overheid weigert daarover in gesprek te gaan met de providers.
Tot slot viel ons op dat de landsadvocaat betoogde dat de huidige wet niet in tegenspraak is met de Europese regelgeving. De wetswijziging die minister Opstelten voorstelt, die overigens in de ogen van de eisers de problemen niet oplost, zou doorgevoerd worden om ervoor te zorgen dat de wet nog beter niet in tegenspraak is met het Europees verdrag ...
Voys en Webwereld hebben een uitgebreider verslag van de zitting bijgehouden over wat er besproken is. Ook in diverse andere media waaronder Tweakers zijn artikelen over de rechtszaak verschenen.
De rechter zal op 11 maart uitspraak doen. Er is een mogelijkheid dat de rechter besluit dat de kwestie te ingewikkeld is voor een kort geding en in een bodemprocedure uitgezocht moet worden. Geef daarom je provider een zetje om in dat geval ook actie te ondernemen en laat je horen via stopdebewaarplicht.nu en/of steun Bits of Freedom en/of steun Privacy First die beiden onophoudelijk opkomen voor jouw online privacy.